Далечинската детекција (Remote Sensing) претставува процес на добивање информации од далечина. Американската (NASA), Европската (ESA) и другите вселенски агенции, ја набљудуваат Земјата со помош на сателитски сензори кои ја снимаат рефлектираната или емитираната енергија од Земјината површина.
Со други зборови, далечинскa детекција се користи за собирање информации и слики од далечина, кои им помагаат на истражувачите да разгледуваат и анализираат објекти на Земјата. Така, вештачките сателити и авионите со помош на нивните камери, од големо растојание прават фотографии на површината на Земјата, овозможувајќи ни да видиме многу повеќе отколку што можеме од површината на Земјата. Друг пример на далечинска детекција се ехо-сонарните сензори на бродовите кои се користат за создавање на слики и модели од океанското дно без да се спуштаме со подморница. Човечките очи се многу добар пример за далечинска детекција. Всушност, видот, мирисот и слухот се форми на далечинско насетување. Техниката се состои во добивање информации за подалечен објект или феномен, како резултат на рефлектирано или емитирано електромагнетно зрачење од таков објект.
Далечинската детекција ги следи промените на природните и останатите ресурси на Земјата и го утврдува влијанието на човековите активности врз квалитетот на воздухот, водата и почвата. Исто така, со далечинска детекција се вршат истражувања на водните ресурси, начините на користење и покриеност на земјиштето, се откриваат шумски пожари уште пред да се појави чадот, се открива присуство на загадувачи, се врши мониторинг и истражување на геонаследство, мониторинг на загадување на воздухот, животната средина, екологија, во градежни области, шумарство, минералогија, климатологија, археологија, земјоделство, истражување на нафта, воени разузнавачки информации и многу други науки и дисциплини.
Далечинските сензори собираат податоци преку регистрирање на енергијата што се рефлектира од Земјината површина. Овие сензори можат да бидат поставени на сателити или авиони. Според типот, сензорите можат да бидат пасивни или активни. Пасивните сензори реагираат на тој начин што ја бележат природната енергија што се рефлектира или емитира од површината на Земјата, а тоа најчесто е сончевата светлина. Активните сензори пак, користат сопствен извор на енергија кој првин се емитува кон Земјата, а потоа се бележи рефлектираната (повратна или ехо) енергија. На пример, системот за далечинско собирање на податоци со ласер, насочува ласерски зрак на површината на Земјата и го мери времето што е потребно зракот да се врати назад кон сензорот.
Далечинската детекција ги вклучува сите методи за добивање слики и електромагнетни записи за површината на Земјата од далечина. Повеќето од методите на далечинска детекција користат рефлектирани инфрацрвени, термички и микробранови зраци од електромагнетниот спектар.
Елементите на далечинска детекција се:
• Сонцето како извор на енергија;
• Радијација од Сонцето;
• Интеракција на сончевата енергија со атмосферата;
• Интеракција на сончевата светлина со копното;
• Копнено зрачење;
• Добивање на податоци од далечина;
• Добивање на податоци од станици на Земјата;
• Создавање на дата база податоци;
• Пренос, прием и обработка на податоците;
• Интерпретација и анализа;
• Апликација.
Далечинската детекција може да се примени за:
• Мапирање на големите шумски пожари од вселената, со многу поширок просторен опфат отколку од Земјата;
• Следење на облаците при прогноза на времето, превентивно следење на активноста на вулканите при нивно можно активирање, следење на бури и атмосферски непогоди;
• Следење на ширењето на градовите и промени во користењето на земјиштето или шумите во текот на неколку години или децении;
• Мапирање на топографијата на океанското дно (на пример, огромни планински масиви, длабоки кањони и сл.).
Типови на далечинска детекција:
Секој тип на далечинска детекција е различно прилагоден за анализа. Некои се оптимални за поблиско скенирање, а други се многу поповолни од големи растојанија. Најчест вид на далечинско детектирање е радарското снимање.
• Радарско снимање
Радарското снимање може да се користи за задачи што се однесуваат на безбедноста, како на пример контрола на летање и следење на временски услови. Овој тип на далечинска детекција може да помогне да се открие дали и кога може да се очекува неповолно време, како напредуваат бурите, какво е движењето на облаците и сл. Доплер-радарот е вид на радар кој има голема примена, меѓу која и собирање метеоролошки податоци. Другите видови радари можат да создадат дигитални модели на височина.
• Ласерско снимање
Друг вид на далечинското детектирање е ласерското снимање. Ласерските алтиметри на сателитите ги мерат брзината на ветерот и насоката на океанските струи. Алтиметрите се исто така корисни за мапирање на морско дно, за да се создадат прецизни карти на дното. Една посебна форма на ласерско мерење е LIDAR (ласески инструмент кој наместо радиобранови како кај радарот, користи ласерски зраци). Инструментот LIDAR најчесто се користи за добивање на мошне прецизни дигитални модели на висини на теренот. Неговата употреба е многу скапа, но многу прецизна.
По преземањето на сателитските или авио снимките добиени од соодветните сензори се врши нивна анализа и обработка. За таа цел, се користат бројни софтвери кои можат да бидат on-line или пак инсталирани на самиот компјутер. Такви се на пример ERDAS, SAGA GIS, SNAP, ESRI, MapInfo, ERMapper и др. Од on-line базираните софтверски пакети кои користат т.н. облак процесирање најпознат е Google Earth Engine, кој ги користи извонредните ресурси (супер компјутери) на google. Последната алатка има голема предност затоа што не е неопходно да се поседува силен (скап) компјутер. Резултатите од далечинската детекција може да се претстават во вид на карти, табеларни податоци, синтетички анализи, графикони и сл. Денес речиси и да нема просторна дисциплина која не користи податоци од далечинска детекција. Всушност, се смета дека далечинската детекција ќе биде неопходна алатка не само во научните истражувања, туку и во сите практични аспекти поврзано со просторни податоци.
Во таа смисла, далечинската детекција е клучна алатка во географијата или поточно во речиси сите географски дисциплини. Како таква таа во последните 10-тина години се изучува како посебен предмет на насоката ГИС на Институтот за географија при ПМФ во Скопје, од страна на проф. д-р Ивица Милевски. Сепак, неопходно е оваа дисциплина во најскора иднина да биде присутна и на другите насоки, со оглед на огромните придобивки што може да ги има со нејзино користење.
Користена литература:
• www.civilknowledges.com/what-is-remote-sensing/
• www.usgs.gov/faqs/what-remote-sensing-and-what-it-used?qt-news_science_products=0#qt-news_science_products
• www.thoughtco.com/an-overview-of-remote-sensing-1434624
• oceanservice.noaa.gov/facts/remotesensing.html
• earthdata.nasa.gov/learn/remote-sensing
• www.brainkart.com/article/Elements-of-Remote-Sensing-Systems_1154/
Изработиле: Бојана Алексова & проф. д-р Ивица Милевски, Институт за географија, ПМФ
